Kawsaymarkapa, llaktakay runakunapa Amawtay Wasi kawsaypura Hatunyachanawasika, tukuylla yachakuna, ayllullaktakunapa yachanawasimi kan.
Kawsaypura Hatunyachanawasika kawsaymarka, llaktakay runakunapa, yanarunakunapa, yunkarunakunapa yachaykunata kutinriksichin, chanichin, ñawpanchin, hawayachinmi, paykunami kay wiñay yachay ñantaka kallarik chaskikkuna kan.
Ayllullaktapa Hatunyachanawasi kashkamantami, ayllullaktakunawan tinkurishpa llamkan, shinami sami yachaykunata ayllullaktatak alliman apankapak yanapan. Ayllullaktakunapi, ayllullaktakunawan, ayllullaktakunapakmi yachakurin.
Hatunyachanawasika ayninakuy, llaktapashuti, rantinkatiy unanchakunatami katin; shinallatak, kawsaypurachiktami paypak pushak kapak kallari ñanta charin. Chaymanta, kay yachana wasipi llamkakkunaka tawka kawsaykunamantami kan. Kuski killapi, 2021 watapi, kay Hatun Yachanawasika pushaykamay llamkayta tukuchinkakamanka kashnami tantarin:
Hatunyachanawasita Pushak Kamak Apukkunami kallari pushakkuna kankuna, pikunami yachaymanta, pushakamaymanta, kullkikamaymanta, shuk llamkaykunamantapash rikunkuna, Yachanawasipa kikin llamkaykunawan.
Pushak Kamak Apukkunapa ukupimi ishkay pushay kuska sakirin: Pushakamak-Kullkikamak Pushak, shinallatak, Yachakuy Llamkay Ñan Pushakkamak.
- Kawsaymarkapa, llaktakay runakunapa kawsaypura Amawtay Wasi Hatunyachanawasika tukuylla yachakuna, ayllullaktakunapa yachanawasimi kan.
- Ñukanchikpa rurayka kanmi kay pachapi tukuy kawsayukkuna sumak allikawsayta charikta riksik runakunata wiñachina, paykunapa kikin hayñikunata, tukuypa hayñikunatapash paktachikkuna, shina Mamallaktapa llaktakawsayta, apanakuyta wiñachinkapak, ayllullakta sumak kawsaypi kimirishpa.
2030 watapi, Amawtay Wasi Hatunyachanawasika, kawsaypura rimanakuyta pushak, runakunapa kikinyachaykunata, tawka yachaykunata, mitmaymanta ña lluksishka yachaykunata riksichik, tukuyman alli kakta rikuchik, tantanakuyta sinchiyachik, sumak alli kawsayta charinkapak pushak yachay wasimi kanka.
Kawsaypuranchik, llaktakawsay Amawtay Wasi Hatunyachanawasipa tiksikunaka kaykunami kan:
1. Kawsaypura.– Chikan kawsay charikkuna sumakta apanakushpa kawsaymi kan. Kay chikan kawsaykunaka yuyaykunayuk, yachaykunayuk, unanchakunayuk, kawsaykunayukpashmi kan.
2. Tawka kawsaymarka.– Kawsaymarkunapa, llaktakaykunapa kikinyarikunata, wiñaykawsay rurayñanta kutinriksina, chaninapashmi kan.
3. Yachaykapak rimanakuy.– Ecuador mamallaktapi kawsak runakunapa ruray ushayta kutinriksina, kikin yachaykunata mirachinkapak, ruraykunapi churankapak, mamallaktapi, abyayalapi, tukuy pachamama tiyakyachaykunawan tinkurishpa rimanakushpa.
4. Kawsay hayñikuna, shimikamay hayñikunatapash paktachina.- Mamallaktapi kawsak runakunapa rimaykunata, kawsaykunata, mutsuykunata chanichina, kutinriksina, kamana, tukuypa kawsaypi, kikin kawsaypipashmi.
Amawtay Wasi hatunyachanawasipa unanchakunaka kaykunami kan:
- Paktalla kawsay.- Llaktakay, llaktakawsay runa yachakukkuna hatun yachana wasiman yaykuna, katina, tukuchinatapish paktachinami kan, ashtawankarin chay achka kunkarishka, llaki kawsaypi kak yachakukkuna.
- Pachamamapi tukuy kawsakkunawan.- Pachamamapa imakunaka shuklla kawsaymi kan. Paypak imakunaka tinkunakushka kankuna, kayshukwan chayshukwan apanakunkuna, yanaparinkuna, chimpapuranakushpapashmi kawsankuna.
- Paktakawsaypash.- Kay Hatun yachanawasika tawka chikankawsayta, shimikamayta, achkatami riksin, shinallatak kaykunapura apanakuktapash yachanmi; shina, llakikunata, makanakuykuna tiyaktapash yachan, ashtawanpash allichina kaktapash yachanmi, shuk sumak apanakuy, pakta, pakta, kawsay tiyachun.
- Maki purarina.- Hatun Yachanawasi ukupi aylluyarinakuna, kutin ayllullaktawanpash aylluyarinaka, apanakushpa, makipurarishpa llamkana, yachaykunata, yuyaykunata karanakunami kan, shina, ayllullaktapak mañaykunata paktachinkapak.
- Ayllullaktaman allikak yachay.- Ayllullaktaman allikak yachayka, ayllullaktakunapak, mamallaktapakpash mañaykunata, aylluyarinatapash hamutanatami yanapan.
AMAWTAY YACHAY
Hatun Yachana Wasika chikan kawsaycharik runakunata, chikan wata charikkunata, wakchakunata, chariyukkunata, tukuytami chaskin; shinapash, kallaripika ashtawankarin kawsaymarka, llaktakay runakunapak, yanarunakunapak, yunka runakunapakmi kan. Pikunami wakcha kashkamanta, yachakuyta, kullkita, alli kawsayta mana charishkamanta mamallakta Hatun yachanawasikunaman yaykunkapak harkaykunata charishkakuna. Shinami kay Hatun Yachanawasipa munayka chay llaki kawsay allichirichun yanapana munay kan, ashtawanpash shamuk pachakunapi shuk sumak alli kawsayta charinkapak.
Sami llaktakawsay charik runakunami pachamamata ima shina riksinata, ima shina uyanata, imakaychinatapash yachan; shinallatak, runakunawan pachamamawan aylluyarinatapash. Shinami, yuyay, kuyay, apanakuy rurayñankunata wiñachishkakuna. Ecuador mamallaktapi, tukuy abyayalapipash kawsaymarka, llaktakay runakunapa, yana runakupa wiñachishka yachaykunata, yachaymamakunata waki atikaykuna llakichishpa, urayachishkakunami.
Kay sumak yachaykunata, yuyaykunata llakichik, chinkachik, urayachikka ashtawanpash yachakuymi kashka, chaymantami runakunapa, tantanakuykunapa mañaykunaka kikin yachakuykunata wiñachina kan, shina kay yachaykunawan, yachaymamakunawan mishu yachaykunawan pakta pakta rimanakuy tiyachun.
Amawtay Wasi Hatunyachanawasipa munayka mishuyarishka kawsaymanta, mishuyarishka yuyaymanta llukshinkapak yanapak ñankunata wiñachinami kan; shinallatak, kawsaymarkunapa, llaktakawsaykunapa, yanarunakunapa, tukuy wakcha runakuna kishpirinkapak, hayñikuna paktarichun yanapanami kan.
Shina yuyaywanmi Amawtay Wasi Hatunyachanawasika yachakuytaka tawkasuyu rurayñanta charikta riksichin, shinami, runakuna ayllullaktakunata ñawpaman apankapak hatun yuyaykunata charichun yanapan; shinallata, ayllullaktakunapash shuk mushuk yuyaykunata charishpa llakikunamanta kishpirichun, sumak kawsayta paktachunmi ñanta rikuchin.
Hatun Yachanawasika runakunapa shuk shinalla tantari kawsaytami chanin, tukuy yachay pachapimi riksin, shinallatak, runakuna shuk mushuk kawsayman pushachun yuyayta kun. Shinami kay yachakuy ñanpika alli kana, kushilla kana, yuyaysapa kanapash pakta chanita charin, shina runaka paypay uma yuyayta, ukku aychata, nuna sumakchaytapash kishpichinata ushachun.
Hatun Yachana Wasika yuyaykunata, chanikunata, ruraykunata allikachina, tawka pachakawsaykunata kikinyachishpa, tukuywan pakta pakta kawsay tiyachunmi mashkan. Kayka nisha ninmi shuk mushuk yachakuyta wiñachina, maypimi yachay, ruray ushay, kushikuy, yuyay, nuna, sapalla kay, aylluyari, llakta kuska, pachamamapash sumakta tantarishpa shuklla shina kana.
Kay yachakuypa munayka mana mushuk tiksiyachaykunata riksichinallachu kan, ashtawanpash yachaykunata, yachayñankunata shuktakyachinami kan, kaykuna tawka munaykuna, yuyaykuna, yachaykuna, yachakunatapash yanapachun.
Pacharikuypi kimirishpa, Hatun Yachanawasipa yachayñanpi kimirishpa tiksiyachaykunaka kimsa yachay kanchapimi rakirin: Ayllullakta llamkaypi, Sami yachaykuna, shinallatak, kawsaypa yachayruraypi.
a) Ayllullakta llamkaypi:
Yachayta, yachakukkunawan ayllullaktakunawan tinkichik paktayachay kanchami kan.
Ayllullaktakunapa llamkay ushayta sinchiyachik llamkaymi kan. Shina maykan llamkaykunaka yachay ruraykunata sinchiyachin: yachayñanta, llamkayñanpa hillaykunata, pushayta, llamkay kamaytapash; kutin, shukkunaka yachayñankunata, taripaypa hillaykunatapash hamutanatami yanapan.
Kay yachay kuskapimi ayllullaktawan chikan llamkaykuna rurarin, kay llamkaykunaka yachaytantachimanta, yachay pataykunamantami llukshik. Shinami taripaypa llamkaykuna ayllullaktapi yachaymanta tantanakuyta apakkunawan yuyarishpa, rimanakushpa llukshichishk. Shinanallatak, kaypimi yachakukkunaka kallari yachayruraykunata, ayllullaktakunawan tinkunakuy llamkaytapash rurankuna.
b) Chikankay Yachaykuna:
Yachaypa ushaykunata sinchiyachinkapak ñantami rikuchin. Hatun llakikunata hamutankapakmi yachaykunata, yachayñankunata, kawsaypurantin yuyaywan chimpapuranatapashmi yanapan.
c) Kawsaypa llamkayruray:
Kay kuskaka ruray ushayta, kana ushaytami chakruchin. Shinallatak chusku uchilla kuskatami tinkichin: Shimikuna-willay, willachik pakchiruraykuna, taki ruraykuna, ukku ruraykunapash.
Hatun Yachanawasipa yachakuy, yachanawasipi, shinallatak kikinpa wasipi yachakunawanka ayllullaktakunapa yachakuy kashkatami paktachinatak munan. Allpakuskapi tiyak tawka tantanakuykunawan kimirinakushpa llamkashpa.
Yachakuyka rurarinmi maykan pachaka yachana wasiman chayarishpa, shuk pachakunaka wayrayachakuypi rimanakushpapashmi rurarin. Kay hatun yachana wasipika alli sumak yachayta chaskinkapakka yuyaysapa yachachikkunatami charinka, yachana wasipa yachayñanta katishpa, sami yachay hillaykunawan kimirishpapash yachachinkakunami.
Yachaypa llamkaykuna:
Yachay muyuy pachaka charinmi: Yachachikwan rikunakushpa yachakuyta, paylla yachakunata, taripayllamkayta rurashpa yachakunatapash.
- Mamallaktapi tinkunakuykuna. Yachakuy ayllullaktapura riksinakunkapak, rimanakunkapak, yachaykunata karanakunkapakka hatun tantanakuykunami mamallaktapi rurarinka. Hatun Yachanawasipa mamawasipimi sami yachay muyuy pachapi kimsa tantanakuy rurarinka.
- Suyukunapi tinkunakuykuna: Yachay muyuy pachapi, sami yachaykunata sinchiyachinkapakmi, suyupi yanapak Yachanawasikunapi tantanakuykuna rurarinka. Ishkay tinkunakuy tantarimi shuk yachay yuyuypi rurarinka.
- Yachakuypi yanapay: Yachakukwan yachachikwan, sapalla, tawkapurapash, tantanakushpa, wayrayachakuypi yanaparishpami chikan yachaykunata hamutachunkuna yanapana llamkaymi kan.
Yachay ruraywan taripay yachay.- Kay yachaykunaka tantanakushpa yachakunami kan, yachachikwan, mana yachachikwanpash. Yachay muyuy pachapimi shuk yachay ñanta katishpa rurarin. Shinami ña yachay muyuy kallarinkapakka kay llamkay ruranataka yuyarina, shutita akllana, ima llamkay rurarata tantachina, ima mutsushka hillaykunata rikuna, llamkay ñantapash churana. Kay llamkaypimi yachakukka tukuy paypa yachaykunata rikuchishpa kay llamkayta paktachin.
Kikinlla yachakuna.- Kay llamkaykunaka yachakuk kikinlla, shinallatak shukkunawanpash tantanakushpa yachakunami kan. Tantachiyachaykunaka chikan llamkaykunatami chakruchin, shina, killkashka kamukunata, pakchiruraykunata hamutana, shuk mushuk llamkaykunatapash rurana, tupuyta llamka, kikintupuy llamkaykunapash rurana, shukkunapash.
Semipresencial yachakuypi yanapay:- Yachachikkuna, yanapak yachachikkunaka, katik yachachikkunawan tantarishpami llamkankakuna; paykunami llamkaykuna rurarikta katishpa rikunkakuna tukuy yachakuy muyuy pachapi; yachay ruraykunata sinchiyachinkakuna; shinallatak wayrayachakuymantapash yanapankakunami.